Het was november 2018. In de RAI in Amsterdam hield de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants, de NBA, haar jaarlijkse Accountantsdag. Onder meer minister Hoekstra van Financiën was uitgenodigd om de aanwezige NBA-leden toe te spreken. En dat hebben ze geweten. Hij stelde dat de hervormingen in de accountantssector te langzaam gingen en fundamenteler ingrijpen weleens broodnodig kon zijn. Een onafhankelijke adviescommissie zou ingesteld gaan worden om dit voor te bereiden. Er zouden geen taboes zijn! Dagenlang galmden de woorden van de minister door de gangen van de accountantskantoren en NBA. Men vroeg zich af: “zou dit het einde betekenen van het partnermodel? Komt er een verdere scheiding van controle en advies? Is het nog wel houdbaar dat de accountant betaald wordt door de entiteit die hij controleert?” Alsof toeval niet bestaat, kwam de AFM vrijwel gelijktijdig met een rapport waarin maar liefst tien alternatieve modellen waren uitgewerkt voor hoe het accountantsberoep zich zou moeten organiseren. De onafhankelijk in te stellen adviescommissie kon dus meteen voortvarend aan de slag, zo leek het.
En toen werd het 1 oktober 2019. De dag dat de CTA, de Commissie Toekomst Accountancy, haar voorlopige bevindingen presenteerde. Het voornemen van de minister om een onafhankelijke adviescommissie in te stellen, leek gelukt. De commissie lijkt zich weinig te hebben aangetrokken van de ferme en mogelijk politiek gedreven taal van Hoekstra en heeft het souffleren van de AFM prima kunnen weerstaan. ‘Het moet beter’, stelt ook de CTA, maar er worden geen voorstellen gedaan die fundamenteel ingrijpen in hoe het beroep is georganiseerd. In de controle is meer aandacht nodig voor fraude en continuïteit, maar ook bestuurders en commissarissen moeten meer doen om een betrouwbare jaarrekening te garanderen. En passant krijgt de AFM een veeg uit de pan; in haar communicatie heeft zij te lang een confronterende toonzetting gehad die geen recht deed aan de inspanningen en vooruitgang die de sector boekte.
Het is hoopgevend dat de CTA stelt dat het een onmogelijk streven is dat bij accountantscontrole nooit iets mis gaat. ‘Als elk incident wordt opgevat als bewijs voor het steevast tekortschieten van de accountancysector waarop maatregelen volgen en onvermijdelijk weer nieuwe incidenten, ontstaat een neerwaartse spiraal waaruit ontsnappen nauwelijks mogelijk is.’ De CTA waarschuwt zelfs dat het kwaliteitsbegrip erdoor verengt lijkt te worden tot een review proof dossier. Het gevaar ligt op de loer dat de accountant mist wat er werkelijk speelt.
Eén van de, mijns inziens, belangrijkste bevindingen van de CTA, gaat over de aantrekkelijkheid van het beroep van accountant. De neerwaartse spiraal die de commissie signaleert, kan leiden tot minder instroom en een te snelle uitstroom van talentvolle beroepsbeoefenaren. De berichtgeving neemt toe over organisaties die grote moeite hebben om een geschikte accountant te benoemen. Voorkomen moet worden dat accountantscontrole alleen voor the happy few beschikbaar is. Dat is niet in het publiek belang.
Voor mij vormen voldoende geschikte en gepassioneerde mensen de basis voor een kwalitatief hoogwaardig functioneren van het accountantsberoep. Dus in plaats van te focussen op fundamentele veranderingen in de beroepsgroep, ben ik het van harte eens met de commissie die stelt dat de sector er zelf voor moet zorgen dat ze een aantrekkelijke omgeving voor potentieel toetredende accountants is. Het is vast geen geheim dat werkdruk, work‐life balance en cultuur hierbij cruciale factoren vormen.
Edzo van den Berg
Accountant bij Verstegen accountants en adviseurs
